Το κλίμα στην Ιβηρική χερσόνησο, και πιο συγκεκριμένα την
Καταλονία, ήταν τεταμένο εδώ και κάποιους μήνες… Η καταλανική κυβέρνηση,
αφουγραζόμενη την πλέον ώριμη για μεγάλη μερίδα του λαού ιδέα της ανεξαρτησίας
– η οποία υποβόσκει εδώ και δεκαετίες –, προχώρησε, μονομερώς και δίχως καμία
πολιτική συμφωνία σε επίπεδο κεντρικής κυβέρνησης, στην ανακήρυξη της
διεξαγωγής του Δημοψηφίσματος της 1ης του Οκτώβρη. Καθώς πλησίαζε η
ημερομηνία ορόσημα για τύχη του καταλανικού λαού, τα ερωτηματικά πλήθαιναν,
καθώς από τη μία η απόφαση του ανώτατου δικαστηρίου της Ισπανίας έκρινε
αντισυνταγματικό το Δημοψήφισμα, με τον πρωθυπουργό της κεντρικής ισπανικής
κυβέρνησης Μαριάνο Ραχόι να δηλώνει ευθαρσώς την αντίθεση του στην διεξαγωγή
του, έτοιμο να «επιβάλλει» το νόμο, ενώ από την άλλη οι δήμαρχοι και οι ηγέτες
της κυβέρνησης της Καταλονίας προχωρούσαν δίχως ενδοιασμούς προς τις κάλπες,
κορυφώνοντας την αντιπαράθεση και ενισχύοντας συμμετοχής στο Δημοψήφισμα αλλά
και το κλίμα της αυτονόμησης. Το εκρηκτικό αυτό μίγμα είχε ως φυσικό επακόλουθο
τα τραγικά γεγονότα της περασμένης Κυριακής, όπου η κεντρική κυβέρνηση
προσπάθησε να επιβληθεί με τον χειρότερο τρόπο στους εκατομμύρια πολίτες που
επιχείρησαν να εκφράσουν το εκλογικό τους δικαίωμα. Οι εικόνες που κάνουν τον
γύρο του κόσμου μαρτυρούν την ωμή βία της αστυνομίας και των δυνάμεων
καταστολής απέναντι σε ειρηνικούς πολίτες, ενώ τα επίμαχα βίντεο αποτυπώνουν
εμφανώς τα χτυπήματα σε ηλικιωμένους και παιδιά, καθώς και τους αιμόφυρτους
τραυματίες…
Και αναρωτιέται κανείς… αυτή είναι η Δημοκρατία;
Όχι… Δεν είναι σε καμία περίπτωση! Οι εικόνες αυτές είναι
εικόνες ντροπής για μία χώρα, μάλιστα, που θεωρείται πως βρίσκεται στο στενό
πυρήνα της Ευρώπης και πως αποτελεί ένα από τα πολιτισμένα και εξελιγμένα κράτη
εν έτη 2017. Είναι εικόνες που οποιοσδήποτε θα πρέπει να καταδικάζει και να
εναντιώνεται απέναντι στους συντονιστές της ωμής και βίαιης παρέμβασης της
κεντρικής κυβέρνησης. Αρκεί, όμως, άραγε μία απλή καταδίκη, ή χρειάζεται μία
εκτενέστερη ανάλυση του εκρηκτικού μίγματος της καταλανικής ανεξαρτησίας; Μία
ανάλυση, όμως, που είναι αρκετά πολύπλοκη και ενέχει πολλαπλά τυφλά σημεία για
όλο το δημοκρατικό κόσμο που στέκει άναυδος μπρος σε τέτοιες εικόνες.
Σε μία προσπάθεια
αυτής της ανάλυσης, ως ΠΑΣΠ ΕΜΠ και ως βαθιά δημοκράτες, αναγνωρίζουμε και θεωρούμε ως δεδομένο το δικαίωμα του καταλανικού λαού
στην αυτοδιάθεση, καθώς επίσης και το δικαίωμα του να εκφραστεί στο πλαίσιο
μίας εκλογικής διαδικασίας, δίχως βίαιες παρεμβολές. Ωστόσο, αναρωτιέται
κανείς για το κατά πόσο το δικαίωμα αυτό παραβαίνει το Σύνταγμα και τους νόμους
του κράτους, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αποφανθεί εύκολα, και αν το
πράξει, όπως το ανώτατο δικαστήριο της χώρας, δεν μπορεί να επιβληθεί με μη
δημοκρατικό τρόπο σε μία δημοκρατική διαδικασία. Παράλληλα, όμως, πολλά ερωτηματικά δημιουργούνται για τις
κινήσεις και τις μεθοδεύσεις από την πλευρά της καταλανικής κυβέρνησης, η οποία
γνωρίζοντας το τι επρόκειτο να ακολουθήσει, βάδιζε πεισματικά προς τη διεξαγωγή
του Δημοψηφίσματος, ενώ τα ερωτηματικά συνοδεύουν και το εάν εξαντλήθηκαν όλα
τα περιθώρια σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο.
Το μόνο
σίγουρο είναι πως με ευθύνες από την πλευρά της καταλανικής κυβέρνησης, αλλά
ακόμα περισσότερο με ευθύνες της κεντρικής κυβέρνησης του Μαριάνο Ραχόι,
οδηγηθήκαμε σε μία μαύρη σελίδα στην ιστορία της Ισπανίας, που θυμίζουν εποχές
του δικτάτορα Φράνκο, που επί πολλά συναπτά έτη τιμωρούσε με κάθε ευκαιρία τους
«ανυπάκουους» σε αυτόν, Καταλανούς.
Και κάπου εδώ… η Δημοκρατία καταρρέει;
Η Δημοκρατία είναι ένα από τα πιο πολυσύνθετα πολιτικά
συστήματα και αυτό γιατί απαιτεί τη συνεργασία, τη συναίνεση, το διάλογο και
την εξωστρέφεια μεταξύ διαφορετικών κοινωνικών ομάδων εθνοτήτων ακόμα και λαών,
εφόσον αναφερόμαστε στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τους θεσμούς της. Είναι ένα
σύστημα, όμως, που οι ισορροπίες είναι εύθραυστες, και που όπως έχει
αποδειχθεί, οι κρίσεις, είτε είναι κοινωνικές, είτε ανθρωπιστικές, είτε
οικονομικές, γυρνούν το χρόνο πίσω σε προγενέστερα στάδια συναίνεσης και
συνεργασίας, παρά το ενιαίο πλαίσιο κανόνων του Συντάγματος. Αλλά από την άλλη,
η Δημοκρατία μπορεί να αντέξει, όσο υπάρχουν άνθρωποι να την υπερασπίζονται,
απέναντι σε δικτάτορες και σε δυνάμεις καταστολής, με ειρηνικούς τρόπους
έκφρασης και διαμαρτυρίας. Γι’ αυτό και αξίζουν πολλά μπράβο στο λαό της
Καταλονίας που παρά τους λάθος χειρισμούς και των δύο πλευρών, κατάφερε να
εκφραστεί ειρηνικά, ξεγυμνώνοντας τις βίαιες διαθέσεις της ισπανικής
αστυνομίας. Γίνεται, λοιπόν, σαφές, πως
σε τέτοιες εποχές κοινωνικών ανισοτήτων και αδικιών, όπου γεννούνται μίση και
έχθρες και βασιλεύει η εσωστρέφεια, πρέπει να πλάθουμε και να στηρίζουμε τη
Δημοκρατία που με τόσο κόπο, αίμα και θυσίες εγκαθιδρύθηκε και μπορούμε ακόμα
να απολαμβάνουμε. Προφανώς μέρες σαν την περασμένη Κυριακή έρχονται να
καταδείξουν τα πλήγματα στη Δημοκρατία. Εκεί όμως πρέπει να πεισμώνουμε
απέναντι σε όσους βρίσκουν ευκαιρία να ξεθάψουν μειονεκτήματα και λάθη, και να
μην είμαστε εκείνοι που θα συμβάλλουμε σε μία περαιτέρω υποβάθμιση του
δημοκρατικού πολιτεύματος.
Η απάντηση, λοιπόν, είναι πως η Δημοκρατία δεν καταρρέει,
γιατί τη στηρίζουμε όλοι εμείς!
Η στήριξη αυτή,
βέβαια, δεν μπορεί να εκτοπίσει την κριτική που πρέπει να ασκηθεί απέναντι στην
Ευρωπαϊκή Ένωση και τους ηγέτες της, αλλά αντίθετα την έχει ανάγκη. Είναι
γεγονός, λοιπόν, πως παρά τις τραγικές εικόνες από τα εκλογικά κέντρα της
Καταλονίας, προκλήθηκε μεγάλη αρνητική εντύπωση από
τη στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης η οποία με την εκκωφαντική σιωπή της κάνει τα
στραβά μάτια στα πρωτοφανή γεγονότα που λαμβάνουν χώρα στην ιβηρική χώρα. Αναδεικνύεται επομένως για άλλη
μια φορά η αξιακή κρίση που βρίσκεται η Ένωση, καθώς και η αδήριτη ανάγκη για
επιστροφή της στις ιδρυτικές της αξίες.
Τέλος, σε κάθε περίπτωση, ζητήματα
που άπτονται στο δικαίωμα της αυτοδιάθεσης ενός λαού, δεν θα πρέπει να
αντιμετωπίζονται με μονομερείς ενέργειες που πολώνουν το κλίμα όπως έπραξαν και
οι δύο πλευρές στην προκειμένη περίπτωση. Χρειάζεται συναίνεση, διάλογος και να γίνουν ουσιαστικές προσπάθειες
για την εύρεση βιώσιμης λύσης. Ίσως η μετατροπή της Ισπανίας σε
ομοσπονδιακό κράτος και η παραχώρηση περαιτέρω αυτονομίας στα επιμέρους
κρατίδια να έλυνε κάποια από τα προβλήματα που προκαλούνται σε διάφορες
περιοχές πέρα από τη Καταλονία (Βασκονία, Γαλικία κ.α.) και που στην προκειμένη
περίπτωση δημιουργούνται από αισθήματα αδικιών εις βάρος των υπέρμαχων της
αυτονομίας. Ωστόσο, ζητούμενο αυτή τη στιγμή είναι η αποκλιμάκωση της έντασης
και η άμεση έναρξη ενός ουσιαστικού και όχι προσχηματικού διαλόγου, όπως
πολλαπλώς επέλεγε η κεντρική ισπανική κυβέρνηση, με διάθεση για συναίνεση από
κάθε εμπλεκόμενη πλευρά. Γιατί αυτή
είναι η Δημοκρατία… Ισορροπίες, συναινέσεις, διάλογος και υποχωρήσεις, παρά τις
κοινωνικές και πολιτισμικές διαφορές, υπό ένα ενιαίο Σύνταγμα.
ΠΑΣΠ ΕΜΠ
