Φέτος συμπληρώνονται 26 χρόνια από τη δολοφονία του 38χρονου Νίκου Τεμπονέρα, καθηγητή Μαθηματικών και μέλους του Εργατικού Αντι-ιμπεριαλιστικού Μετώπου (ΕΑΜ), στις 8 Ιανουαρίου 1991, από τον τότε πρόεδρο της ΟΝΝΕΔ Αχαΐας Ιωάννη Καλαμπόκα, κατά τη διάρκεια μαθητικών κινητοποιήσεων στην Πάτρα.
Εκείνη την περίοδο, η τότε κυβέρνηση Μητσοτάκη, με Υπουργό Παιδείας τον Β. Κοντογιαννόπουλο, ανακοίνωσε πολυνομοσχέδιο για την Παιδεία, το οποίο προέβλεπε μεταξύ άλλων κατάργηση της δωρεάν παροχής συγγραμμάτων, λειτουργία ιδιωτικών ΑΕΙ, επιβολή χρονικού ορίου στις σπουδές, επιβολή ομοιόμορφης ενδυμασίας, έπαρση της σημαίας καθώς και πιθανό περιορισμό του πανεπιστημιακού ασύλου.
Οι πρώτες καταλήψεις έκαναν την εμφάνισή τους στα τέλη Οκτωβρίου 1990, ενώ μέχρι τα μέσα του Δεκέμβρη, τα κατειλημμένα γυμνάσια και λύκεια έφταναν το 70% του συνόλου τους. Ο τότε υπουργός Παιδείας δηλώνει ότι τα προεδρικά διατάγματα θα εφαρμοστούν μετά το πρώτο τρίμηνο, ενώ σύντομα οι 3 μήνες γίνονται 12 και το νομοσχέδιο τροποποιείται μερικώς, χωρίς όμως αλλαγές στα κυριότερα σημεία.
Με την αλλαγή του έτους, όμως, οι μαθητές και οι φοιτητές συνεχίζουν τις καταλήψεις σε 1.800 από τα 3.014 γυμνάσια και λύκεια, στα ΑΕΙ και στα ΤΕΙ της χώρας. Ως απάντηση στη συνέχιση των καταλήψεων, ο υπουργός Παιδείας, Βασίλης Κοντογιαννόπουλος, δηλώνει ότι οι μαθητές που θα συμπληρώσουν 50 αδικαιολόγητες απουσίες λόγω των καταλήψεων θα χάσουν τη χρονιά.
Στις 7 Ιανουαρίου του 1991, ημέρα επανέναρξης των μαθημάτων μετά τις διακοπές των Χριστουγέννων, οι καταλήψεις συνεχίζονται, ενώ η Ομοσπονδία Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ) κηρύσσει στάση εργασίας και καλεί τους καθηγητές να βρίσκονται έξω από τα σχολεία «για να βοηθήσουν στην αποτροπή προκλήσεων που ίσως δημιουργηθούν», διότι έχει γίνει αντιληπτό ότι ο κομματικός μηχανισμός της Νέας Δημοκρατίας έχει κινητοποιήσει ομάδες «αγανακτισμένων γονέων» για να «σπάσουν» τις καταλήψεις. Από τις πρώτες πρωινές ώρες σημειώνονται επεισόδια μικρής έκτασης, ενώ ταυτόχρονα ο υπουργός αποφασίζει την πειθαρχική δίωξη των καθηγητών, διότι αρνούνται να βάλουν απουσίες στους μαθητές.
Στις 8 Ιανουαρίου, ομάδες ροπαλοφόρων εισβάλουν σε σχολεία και τραυματίζουν μαθητές, με τους αστυνομικούς να μένουν άπραγοι. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας, στην Πάτρα, περί τα τριάντα στελέχη της ΟΝΝΕΔ Πάτρας, με επικεφαλής τον τοπικό πρόεδρο της οργάνωσης και δημοτικό σύμβουλο Ιωάννη Καλαμπόκα, επιτίθενται οπλισμένοι κατά των μαθητών στην κατάληψη στο Πολυκλαδικό Λύκειο, χωρίς όμως να καταφέρουν να τους απομακρύνουν. Λίγο αργότερα, η ίδια ομάδα επιτίθεται εκ νέου, αυτή τη φορά στο 3ο Λύκειο, και καταφέρνει να διώξει τους ελάχιστους μαθητές που βρίσκονται στο σχολείο. Μετά από λίγη ώρα, έξω από το Λύκειο, συγκεντρώνονται δεκάδες μαθητές, γονείς, καθηγητές, δημοτικοί σύμβουλοι της αντιπολίτευσης καθώς και ο δήμαρχος της Πάτρας, Α. Καράβολας.
Γύρω στις 11:30 το βράδυ της 8ης Ιανουαρίου, ομάδα καθηγητών και γονέων επιχειρεί να εισέλθει στο κτίριο του σχολείου. Με το άνοιγμα της πόρτας, τα μέλη της ΟΝΝΕΔ επιτέθηκαν στον κόσμο με καδρόνια, σιδερολοστούς και τσιμεντόλιθους, με αποτέλεσμα ο Νίκος Τεμπονέρας να πέσει θανάσιμα τραυματισμένος, με ανοιγμένο κρανίο από το σιδερολοστό του Ι. Καλαμπόκα. Αμέσως μεταφέρεται στο νοσοκομείο κλινικά νεκρός και το πρωί της 9ηςΙανουαρίου παύουν οι ζωτικές του λειτουργίες. Στο νοσοκομείο διακομίζονται άλλα τέσσερα άτομα σε σοβαρή κατάσταση και δεκάδες με ελαφρότερα τραύματα. Ταυτόχρονα, η ομάδα του Καλαμπόκα εξαφανίζεται ανενόχλητη, καθώς η αστυνομία κάνει την εμφάνισή της μετά το τέλος των επεισοδίων. Οι αυτόπτες μάρτυρες των γεγονότων καταγγέλλουν τον πρόεδρο της ΟΝΝΕΔ Ι. Καλαμπόκα, το στέλεχος της ΟΝΝΕΔ Α. Μαραγκό και τον σύντροφό τους Σ. Σπίνο, ως φυσικούς αυτουργούς.
Τις ημέρες που ακολούθησαν, η νεανική εξέγερση κλιμακώνεται και δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτών συγκρούονται με τα ΜΑΤ σε Πάτρα, Αθήνα και Θεσσαλονίκη, ενώ ο υπουργός Παιδείας παραιτείται. Στις 10 Γενάρη, κατά τη διάρκεια της μεγαλειώδους διαδήλωσης 50.000 ατόμων στο κέντρο της Αθήνας, τα ΜΑΤ επιτίθενται στον κύριο όγκο των διαδηλωτών, με τις συγκρούσεις να συνεχίζονται ως το βράδυ. Παράλληλα, όταν οι αστυνομικές δυνάμεις επιχειρούν να απωθήσουν τους διαδηλωτές προς το Πολυτεχνείο, αυτοί αντιστέκονται με αποτέλεσμα οι συγκρούσεις να κορυφωθούν. Τα επόμενα εικοσιτετράωρα οι καταλήψεις, οι πορείες και οι συγκρούσεις με τα ΜΑΤ συνεχίζονται, ενώ ο Γ. Σουφλιάς, αντικαταστάτης του παραιτηθέντος Β. Κοντογιαννόπουλου στο υπουργείο Παιδείας, αποσύρει τα νομοθετήματα και ανακοινώνει την έναρξη διαλόγου για την παιδεία «από μηδενική βάση».
Ο Ι. Καλαμπόκας καταδικάστηκε πρωτόδικα από το Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο Βόλου σε ισόβια κάθειρξη για ανθρωποκτονία εκ προμελέτης, ποινή που σύντομα μειώθηκε, ενώ τελικά στις 2 Φεβρουαρίου 1998 αφέθηκε ελεύθερος για λόγους «καλής συμπεριφοράς», ενώ ο συγκατηγορούμενος Α. Μαραγκός απαλλάχτηκε με βούλευμα.
Τέτοια θλιβερά φαινόμενα τα οποία υπονομεύουν κάθε έννοια δημοκρατικών θεσμών και τις ίδιες τις λειτουργίες τους, δεν έχουν θέση στη σημερινή ελληνική κοινωνία και στα ελληνικά πανεπιστήμια. Οι μορφές αγώνα και διεκδίκησης που ακολουθούνται, εντός δημοκρατικών πλαισίων, σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να φιμώνονται, ιδιαίτερα με την υιοθέτηση τέτοιων φασίζουσων πρακτικών.
Εκείνη την περίοδο, η τότε κυβέρνηση Μητσοτάκη, με Υπουργό Παιδείας τον Β. Κοντογιαννόπουλο, ανακοίνωσε πολυνομοσχέδιο για την Παιδεία, το οποίο προέβλεπε μεταξύ άλλων κατάργηση της δωρεάν παροχής συγγραμμάτων, λειτουργία ιδιωτικών ΑΕΙ, επιβολή χρονικού ορίου στις σπουδές, επιβολή ομοιόμορφης ενδυμασίας, έπαρση της σημαίας καθώς και πιθανό περιορισμό του πανεπιστημιακού ασύλου.
Οι πρώτες καταλήψεις έκαναν την εμφάνισή τους στα τέλη Οκτωβρίου 1990, ενώ μέχρι τα μέσα του Δεκέμβρη, τα κατειλημμένα γυμνάσια και λύκεια έφταναν το 70% του συνόλου τους. Ο τότε υπουργός Παιδείας δηλώνει ότι τα προεδρικά διατάγματα θα εφαρμοστούν μετά το πρώτο τρίμηνο, ενώ σύντομα οι 3 μήνες γίνονται 12 και το νομοσχέδιο τροποποιείται μερικώς, χωρίς όμως αλλαγές στα κυριότερα σημεία.
Με την αλλαγή του έτους, όμως, οι μαθητές και οι φοιτητές συνεχίζουν τις καταλήψεις σε 1.800 από τα 3.014 γυμνάσια και λύκεια, στα ΑΕΙ και στα ΤΕΙ της χώρας. Ως απάντηση στη συνέχιση των καταλήψεων, ο υπουργός Παιδείας, Βασίλης Κοντογιαννόπουλος, δηλώνει ότι οι μαθητές που θα συμπληρώσουν 50 αδικαιολόγητες απουσίες λόγω των καταλήψεων θα χάσουν τη χρονιά.
Στις 7 Ιανουαρίου του 1991, ημέρα επανέναρξης των μαθημάτων μετά τις διακοπές των Χριστουγέννων, οι καταλήψεις συνεχίζονται, ενώ η Ομοσπονδία Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ) κηρύσσει στάση εργασίας και καλεί τους καθηγητές να βρίσκονται έξω από τα σχολεία «για να βοηθήσουν στην αποτροπή προκλήσεων που ίσως δημιουργηθούν», διότι έχει γίνει αντιληπτό ότι ο κομματικός μηχανισμός της Νέας Δημοκρατίας έχει κινητοποιήσει ομάδες «αγανακτισμένων γονέων» για να «σπάσουν» τις καταλήψεις. Από τις πρώτες πρωινές ώρες σημειώνονται επεισόδια μικρής έκτασης, ενώ ταυτόχρονα ο υπουργός αποφασίζει την πειθαρχική δίωξη των καθηγητών, διότι αρνούνται να βάλουν απουσίες στους μαθητές.
Στις 8 Ιανουαρίου, ομάδες ροπαλοφόρων εισβάλουν σε σχολεία και τραυματίζουν μαθητές, με τους αστυνομικούς να μένουν άπραγοι. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας, στην Πάτρα, περί τα τριάντα στελέχη της ΟΝΝΕΔ Πάτρας, με επικεφαλής τον τοπικό πρόεδρο της οργάνωσης και δημοτικό σύμβουλο Ιωάννη Καλαμπόκα, επιτίθενται οπλισμένοι κατά των μαθητών στην κατάληψη στο Πολυκλαδικό Λύκειο, χωρίς όμως να καταφέρουν να τους απομακρύνουν. Λίγο αργότερα, η ίδια ομάδα επιτίθεται εκ νέου, αυτή τη φορά στο 3ο Λύκειο, και καταφέρνει να διώξει τους ελάχιστους μαθητές που βρίσκονται στο σχολείο. Μετά από λίγη ώρα, έξω από το Λύκειο, συγκεντρώνονται δεκάδες μαθητές, γονείς, καθηγητές, δημοτικοί σύμβουλοι της αντιπολίτευσης καθώς και ο δήμαρχος της Πάτρας, Α. Καράβολας.
Γύρω στις 11:30 το βράδυ της 8ης Ιανουαρίου, ομάδα καθηγητών και γονέων επιχειρεί να εισέλθει στο κτίριο του σχολείου. Με το άνοιγμα της πόρτας, τα μέλη της ΟΝΝΕΔ επιτέθηκαν στον κόσμο με καδρόνια, σιδερολοστούς και τσιμεντόλιθους, με αποτέλεσμα ο Νίκος Τεμπονέρας να πέσει θανάσιμα τραυματισμένος, με ανοιγμένο κρανίο από το σιδερολοστό του Ι. Καλαμπόκα. Αμέσως μεταφέρεται στο νοσοκομείο κλινικά νεκρός και το πρωί της 9ηςΙανουαρίου παύουν οι ζωτικές του λειτουργίες. Στο νοσοκομείο διακομίζονται άλλα τέσσερα άτομα σε σοβαρή κατάσταση και δεκάδες με ελαφρότερα τραύματα. Ταυτόχρονα, η ομάδα του Καλαμπόκα εξαφανίζεται ανενόχλητη, καθώς η αστυνομία κάνει την εμφάνισή της μετά το τέλος των επεισοδίων. Οι αυτόπτες μάρτυρες των γεγονότων καταγγέλλουν τον πρόεδρο της ΟΝΝΕΔ Ι. Καλαμπόκα, το στέλεχος της ΟΝΝΕΔ Α. Μαραγκό και τον σύντροφό τους Σ. Σπίνο, ως φυσικούς αυτουργούς.
Τις ημέρες που ακολούθησαν, η νεανική εξέγερση κλιμακώνεται και δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτών συγκρούονται με τα ΜΑΤ σε Πάτρα, Αθήνα και Θεσσαλονίκη, ενώ ο υπουργός Παιδείας παραιτείται. Στις 10 Γενάρη, κατά τη διάρκεια της μεγαλειώδους διαδήλωσης 50.000 ατόμων στο κέντρο της Αθήνας, τα ΜΑΤ επιτίθενται στον κύριο όγκο των διαδηλωτών, με τις συγκρούσεις να συνεχίζονται ως το βράδυ. Παράλληλα, όταν οι αστυνομικές δυνάμεις επιχειρούν να απωθήσουν τους διαδηλωτές προς το Πολυτεχνείο, αυτοί αντιστέκονται με αποτέλεσμα οι συγκρούσεις να κορυφωθούν. Τα επόμενα εικοσιτετράωρα οι καταλήψεις, οι πορείες και οι συγκρούσεις με τα ΜΑΤ συνεχίζονται, ενώ ο Γ. Σουφλιάς, αντικαταστάτης του παραιτηθέντος Β. Κοντογιαννόπουλου στο υπουργείο Παιδείας, αποσύρει τα νομοθετήματα και ανακοινώνει την έναρξη διαλόγου για την παιδεία «από μηδενική βάση».
Ο Ι. Καλαμπόκας καταδικάστηκε πρωτόδικα από το Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο Βόλου σε ισόβια κάθειρξη για ανθρωποκτονία εκ προμελέτης, ποινή που σύντομα μειώθηκε, ενώ τελικά στις 2 Φεβρουαρίου 1998 αφέθηκε ελεύθερος για λόγους «καλής συμπεριφοράς», ενώ ο συγκατηγορούμενος Α. Μαραγκός απαλλάχτηκε με βούλευμα.
Τέτοια θλιβερά φαινόμενα τα οποία υπονομεύουν κάθε έννοια δημοκρατικών θεσμών και τις ίδιες τις λειτουργίες τους, δεν έχουν θέση στη σημερινή ελληνική κοινωνία και στα ελληνικά πανεπιστήμια. Οι μορφές αγώνα και διεκδίκησης που ακολουθούνται, εντός δημοκρατικών πλαισίων, σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να φιμώνονται, ιδιαίτερα με την υιοθέτηση τέτοιων φασίζουσων πρακτικών.
Στεκόμαστε απέναντι σε κάθε μορφή βίας και αντίστοιχων φαινομένων, από όπου κι αν προέρχονται, προασπίζοντας διαχρονικά την ελευθερία στην έκφραση και την ελεύθερη διακίνηση ιδεών!
ΠΑΣΠ ΕΜΠ
